Bakkerszelfbestuur
Uitgegeven op 07-02-2018 om 12:47  |  link  |  bewaar  |  print

Niet om het gewin, maar voor het gezin
In 1904 nam 'Coöperatie De Tijdgeest' een bakkersbedrijf aan de Dorpsstraat te Winkel over. Na een wat moeizame start breidde de onderneming zich uit over de hele Kop van Noord-Holland. In Schagen, Callantsoog, Van Ewijcksluis en Wieringen werden de producten van de ondernemende bakkers aan de man gebracht. In 1952 werd er zelfs in Wieringerwerf een filiaal geopend.

Verzet
De 'coöperatiebeweging' kent een lange geschiedenis die in Engeland begon met de oprichting van een meelfabriek die eigendom was van de mensen die er werkten. De coöperatiebeweging kan gezien worden als één van de antwoorden op het ongebreidelde economisch liberalisme in de negentiende eeuw. Ondernemers hadden bijna alleen maar oog voor het maken van zoveel mogelijk winst, ten koste van de arbeiders. Het grootste deel van een arbeidersinkomen ging op aan levensmiddelen. Arbeiders kwamen in verzet en richtten coöperaties op.


Personeel van de bakkerij met ventwagens (1910) - foto regionaal Archief Alkmaar

Acht-urige werkdag?
De Coöperatieve Bakkerij De Tijdgeest regelde de inkoop, de productie en de verkoop van brood allemaal zelf. De bedoeling was de leden goed en goedkoop brood aan te bieden door de tussenhandel zoveel mogelijk uit te schakelen. Zoals administrateur (directeur) J. Breebaart het formuleerde: 'Een particuliere bakker drijft zijn zaak om winst te maken, de Coöperatie beoogt voorziening in de behoefte.' Breebaart propageerde als socialist de acht-urige werkdag maar liet de bakkers en venters wél 10 uur per dag werken. Hij kreeg dan ook kritiek van een brievenschrijver in de krant die hem onbetrouwbaar vond en een 'gladdekker' noemde. Politici (Breebaart was SDAP'er) zouden van alles beloven maar als ze aan de macht kwamen de beloften niet inlossen. Breebaart reageerde geïrriteerd: 'Al zijn wij voorstanders van een achturigen werkdag, zoo zal ieder weldenkend mensch zeker begrijpen, dat tussen den wensch en de toepassing een breede weg ligt.' De bakkers en venters werkten 63 uur per week maar hadden relatief goede secundaire arbeidsvoorwaarden. In de daarop volgende decennia opende De Tijdgeest filialen in de hele Noordkop; ook in Schagen, Callantsoog, Wieringen, Anna Paulowna en zelfs in Van Ewijcksluis. In 1952 werd een vestiging in Wieringerwerf geopend.

Assortiment
Naast allerlei soorten brood en koek ging het bedrijf ook koffie, thee, suiker, specerijen, bakolie, azijn en zeep verkopen. Rijst, havermout, tarwemeel, lucifers en brandspiritus zaten ook in het uitgebreide assortiment. Sigaren, tabak en brandstoffen zoals briketten, turf en cokes waren tevens leverbaar. Ingekocht werd via Coöperatieve Groothandelsonderneming 'De Handelskamer', waarvan het handelsmerk 'HAKA' was afgeleid. Op 'Coöperatorsdag' 6 juli kon men sterk in prijs gereduceerde voedselpakketten kopen. In 1927 kon men voor een daalder (1,50) zo'n pakket aanschaffen met de volgende inhoud: havermout,cacao, bakvet, meel, pudding, maizena, suiker, lucifers, reep chocolade en een ontbijtkoek. Allemaal van het merk HAKA.

Gezelligheid
De Tijdgeest organiseerde regelmatig gezellige bijeenkomsten voor de leden in verschillende plaatsen in de Noordkop. En ook de kinderen van de leden werden niet vergeten. Met bussen werden zij naar het Tijdgeest-Sinterklaasfeest gebracht, waar naast de Sint ook een 'pedagogisch poppenspel' te zien was. In 1954 werd het 50-jarig bestaan van De Tijdgeest uitbundig gevierd...

Kees Zwaan