Watersnood in Anna Paulowna
Uitgegeven op 16-01-2018 om 09:09  |  link  |  bewaar  |  print

Wieringen ligt hoog en droog
Een groot gedeelte van ons land ligt beneden de zeespiegel. Zonder dijken zou bijna heel Hollands Kroon overspoelen met water. Wieringen zou dan weer een eiland zijn, omgeven door water en alleen bereikbaar met de boot.


De Oostpolder is overstroomd (1916). Meer dan 100 jaar geleden - foto Noord-Hollands Archief

Dijkdoorbraak
De dijken en alle andere voorzieningen die de 'waterwolf' op afstand houden zijn anno 2018 van hoogstaand technologisch niveau. Overstromingen lijken tot het verleden te behoren. In de vorige eeuwen vonden wél veel overstromingen plaats, zowel in het rivieren- als in het kustgebied. In de nacht van 13 op 14 januari 1916 viel de Anna Paulowna Polder ten prooi aan het zeewater. Er was nog een open verbinding tussen de Noord- en de Zuiderzee. In het huidige IJsselmeer was toen nog sprake van eb en vloed. Door een combinatie van een groot aanbod van smelt- en regenwater uit de op de Zuiderzee uitmondende rivieren, heftige storm en hoogwater, bezweek de Amsteldijk ten oosten van Van Ewijcksluis. Over een lengte van zo'n 150 meter stroomde het zeewater de Oostpolder in. Binnen korte tijd stonden alle landerijen blank. Gelukkig konden de meeste bewoners en ook het vee (ongeveer 3000 koeien) op tijd geëvacueerd worden. Helaas waren er wel 2 dodelijke slachtoffers te betreuren. Het zeewater baande zich een weg naar de Westpolder, waar het werd tegengehouden door de wat hoger liggende spoorbaan.

Pomp
Zo snel mogelijk dichtte men de kunstmatige coupures in de dijken en bracht men versterkingen aan langs de spoorbaan. Houten bekistingen met een vulling van zware klei hadden als doel de inwerking van het water op de spoordijk te verminderen. Ook de in groten getale per trein aangevoerde zandzakken bewezen goede diensten. Zogenaamde 'liggersnoeren' in het water langs de spoordijk verminderden de golfslag. Met man en macht werd gewerkt om een einde te maken aan de watersnood. Het gat in de dijk werd gedicht en het pompen begon. Een grote dieselpomp van de Marine werd voor dit doel ingezet. De buis van deze pomp had een doorsnee van anderhalve meter en daardoor een grote capaciteit. Er was 3300 hectare land ondergelopen, wat veel schade had opgeleverd. Het stationsgebouw stond nog hoog en droog. De plaatselijke apotheekhoudende huisarts ging er spreekuur houden, maar al gauw had de burgemeester het gebouw ook ontdekt en hield hij er zitting. Maandenlang werden in hetzelfde onderkomen treinkaartjes verkocht, huwelijken voltrokken en patiënten behandeld. Met recht een multifunctioneel gebouw.


Koningin Wilhelmina in draf langs de Molenvaart - foto Noord-Hollands Archief

Medeleven
De liefdadigheidsmachine kwam al snel op gang. Als medemensen in nood verkeren laten Nederlanders hun hart spreken. Er werden bijvoorbeeld herinneringsalbums uitgegeven waarvan de opbrengst ten bate kwam van de slachtoffers. Een theefabrikant (Ter Wee) gaf een album met tekst uit, waarbij men bijbehorende plaatjes kon verzamelen en in het album plakken. In mei 1916 was de polder weer zo goed als droog. Koningin Wilhelmina vond het tijd om Anna Paulowna met een bezoek te vereren. Hoog en droog te paard maakte ze een ritje door de polder en aanschouwde de nasleep van het grote drama. Het zou niet de laatste overstroming of -ramp zijn waarbij een gekroond hoofd medeleven betoonde...

Kees Zwaan