Joods Werkdorp is 'Plaats van Herinnering' en monument
Uitgegeven op 30-11-2017 om 17:48  |  link  |  bewaar  |  print

(INGEZONDEN BERICHT)
Op 20 maart 1941 stopte een karavaan van zeven blauwe autobussen, voorafgegaan door een auto met daarin twee oorlogsmisdadigers (Willy Lages en Claus Barbie), voor het Joodse Werkdorp te Nieuwesluis. Even later schalde de sirene en verzamelden de Joodse arbeiders zich bij het hoofdgebouw. Barbie koos 60 van de aanwezigen uit die tot juli mochten blijven om het bedrijf tot dan te blijven runnen. De overige mannen en vrouwen werden vervoerd naar Amsterdam, waar zij werden ondergebracht bij Joodse gezinnen.

School
Op 13 maart 1934 vestigden 11 jongemannen en 4 jongedames zich in twee woonketen. In oktober van dat jaar ging de eerste paal van het hoofdgebouw de grond in. In de daarop volgende jaren vonden zo'n 700 vluchtelingen onderdak in het dorp. De minimumleeftijd voor opname was 14 jaar. Het doel was de bewoners een vak te leren en hen voor emigratie klaar te stomen. Zo konden jongens leren hoe ze gewassen moesten telen en koeien moesten houden. Maar ook konden ze kiezen voor een opleiding tot smid of meubelmaker. Zelfs elektrotechniek werd gedoceerd. De meisjes konden zich bekwamen in huishouding gerelateerde beroepen. Belangrijke vakken tijdens de opleiding waren 'emigratiekunde' en 'Palestinakunde'.


Post voor het Joods Werkdorp en melkbussen voor de melkrijder (1936) - Nationaal Archief

Onbetrouwbaar
Onder leiding van NSB'er Jan Saal trachtten boeren in de omgeving de Joodse vluchtelingen in een kwaad daglicht te stellen. Zo probeerden zij zich het land dat behoorde bij het werkdorp toe te eigenen. In hoeverre zij de hand gehad hebben in het wegvoeren van de bewoners bleef onduidelijk. Korte tijd na de aankomst van de jongelui in Amsterdam vond er een aanslag plaats waarvoor de Duitsers zich wilden wreken met een razzia. Barbie vroeg de Joodse Raad om een lijst met adressen waar de werkdorpers in Amsterdam verbleven. Hij vertelde dat zij naar het werkdorp zouden worden teruggebracht. De lijst werd gegeven maar Barbie bleek gelogen te hebben. Een groot aantal van hen werd gedeporteerd naar Mauthausen en overleefde dat verblijf niet.

Bestemming?
In de jaren tachtig was er net als nu een actiegroep die streefde naar behoud van het erfgoed. Een viertal Schagenese kunstenaars diende een plan in bij de Provincie om er een kunst- en historisch museum van te maken. Het plan ging niet door.
De huidige eigenaar wil er een Polenhotel realiseren, wat op veel weerstand vanuit de samenleving stuit. Er is op dit moment een Stichting actief die grote plannen met het gebouw heeft. Helaas is het benodigde kapitaal nog niet bijeen vergaard, zodat de uitvoering nog even op zich laat wachten. Laten we hopen dat dit uitstel geen afstel zal blijken.

Status
De Staat (Domeinen) wilde van het gebouw af, nadat het enige jaren als 'proefboerderij' dienst deed. Daarbij ging de ambtenarij niet erg zorgvuldig te werk. Het belangrijke monument is een speelbal voor speculanten en projectontwikkelaars geworden. Wel staat er in het koopcontract dat de eigenaar de gedenkplaat in de tuin en de vitrine met gedenkrol intact moet laten. Blijkbaar waren de verantwoordelijke ambtenaren zich toch enigszins bewust van de bijzondere status van het gebouw als 'Plaats van Herinnering'.

Kees Zwaan