Reactie Red de Wieringermeer richting provinciebestuur

Uitgegeven op 09-01-2023 om 19:55  |  link

HOLLANDS KROON - Belangengroep 'Red de Wieringermeer' verzocht ons het volgende te plaatsen.

Geacht college en Statenleden,

Bij deze willen we als Stichting Red de Wierngermeer 1) een aantal vragen naar voren brengen en een aantal kanttekeningen plaatsen bij de concept-energievisie voor de regio Noord-Holland-Noord, die eind oktober 2022 door uw gedeputeerde, de heer Stigter, naar buiten is gebracht. Daarin worden namelijk enkele voor onze gemeente belangrijke toekomstige ontwikkelingsmogelijkheden, met name die van een ‘energiehub’ in Middenmeer, aangegeven.
I. Vragen

Wijze van tot stand komen
De eerste vraag die we hebben, is de manier waarop deze concept-visie tot stand is gekomen. De provincie voert daarin de regie, maar het is ons uit deze visie niet echt duidelijk geworden in hoeverre de 17 gemeenten in deze regio de gepubliceerde concept-visie delen. We hebben ver-nomen dat de verantwoordelijke portefeuillehouder voor deze visie van onze gemeente Hollands Kroon zich overvallen voelde door de publicatie ervan in de regionale pers, voordat zij daar officiëel kennis van genomen had.

Daarnaast blijkt bij lezing van de conceptvisie dat er eigenlijk geen enkele aandacht besteed is aan het betrekken van de inwoners of maatschappelijke organisaties uit onze regio bij deze visie. Dat vinden wij eigenlijk niet kunnen voor een document over energie dat de komende jaren zo’n ingrijpende invloed op elke burger in onze regio heeft.
We pleiten er dan ook voor om de nu voorliggende concept-visie niet vast te stellen, voordat u inwoners en maatschappelijk organisaties in onze regio actief heeft benaderd over het nu voorliggende concept.

Betekenis Pilot?
Uit de - inleiding op - de concept-visie begrijpen we verder dat deze visie voor onze regio een lande-lijke pilot betreft, samen met 2 ander pilots. Een pilot is naar ons idee bedoeld om op bepaalde onderdelen ervaringen op te kunnen doen, die vervolgens in andere regio’s benut zouden kunnen
__________________________________________________________________________________
1) Stichting Red de Wieringermeer heeft als doelstelling het behoud en beschermen van het open agrarisch cultuurlandschap en de omgevingskwaliteit in de Wieringermeer
worden voor het opstellen van hun energievisie. Dan zou je verwachten dat er enkele specifieke onderwerpen in deze pilot benoemd zouden zijn, waar speciaal naar gekeken zou worden of deze later ook landelijk toegepast zouden kunnen worden of niet. We hebben echter geen kennis genomen van dergelijke specifieke onderwerpen in de nu voorliggende concept-visie.

Naar ons idee zouden twee onderwerpen zich daar echter heel goed voor lenen, te weten burgerparticipatie en energiebesparing. Dat zijn in de hele energiediscussie naar onze mening namelijk onderwerpen, die onmisbaar zijn om de gestelde doelen met betrekking tot de energietransitie in ons land en in onze regio in 2050 te kunnen bereiken.
Burgerparticipatie
Het bevreemdt ons dat de provincie in dit concept geen enkele aandacht besteedt aan burgerparticipatie. Dit komt ons merkwaardig over omdat Provinciale Staten van Noord-Holland in september 2022 namelijk unaniem een nota burgerparticipatie heeft aangenomen, om bij elk belangrijk beleidsonderwerp in de provincie te bepalen welke vorm van burgerparticipatie het meest geschikt is. Dat besluit is niet uit de lucht komen vallen, zodat de verantwoordelijke gedeputeerde daar naar onze mening van te voren op zou hebben kunnen inspelen.
Vraag aan u is, of u alsnog zou willen besluiten dat burgerparticipatie in de voorliggende concept-visie een plek krijgt, door het organiseren van actieve betrokkenheid van burgers en maatschap-pelijke organisaties in de procedure van opstellen, uitvoeren, evalueren en aanpassen van deze visie.
Energiebesparing
Wat het tweede grote gemis, energiebesparing betreft, wordt dit woord in deze visie naar ons idee een aantal keren als verplichte ‘mantra’ gebruikt, zonder dat er in de visie ook maar enige verdere uitwerking aan wordt gegeven. Ieder die enigszins op de hoogte is van de enorme uitdaging waar we in de hele wereld voor staan, begrijpt dat de energiedoelen niet gehaald kunnen worden, als er geen sprake is van flinke besparing op energiegebruik.
Dan is het toch voor de hand liggend, dat er in een ‘visie’ op energie(-behoefte, -transport en -gebruik) tenminste substantieel aandacht besteed wordt aan manieren waarop burgers, bedrijven en instellingen daar invulling aan zouden kunnen geven en de wijze waarop de provincie en de 17 gemeenten, die deze visie samen vorm geven, dat willen bevorderen?
Voorkomen van gebruik van energie is toch de eenvoudigste manier om de omvang van het energie-probleem te verminderen? We vinden dit niet maar even ‘een gemiste kans’, maar willen u vragen om dit onderwerp de hoogste prioriteit te geven in de energievisie.
Bovendien geeft de status van ‘landelijke pilot’ van deze visie nog voldoende mogelijkheid om de resterende tijd, waarin de andere regio’s hun visies opstellen, te benutten om de conceptvisie alsnog uit te werken voor bovengenoemde hiaten? De drie landelijke pilots worden immers eerder afge-rond, dan de visies die elders in het land worden opgesteld, omdat men van deze pilots kan leren?

Waterstof
Een derde onderwerp dat we, naast twee genoemde mogelijke uit te werken onderwerpen in een pilot, gemist hebben betreft de ontwikkeling van de waterstofeconomie in onze regio. We constateren dat deze belangrijke (toekomstige) energiedrager hoegenaamd geen onderdeel uitmaakt van het ‘energiesysteem’, zoals beschreven in de conceptvisie. Daarin blijken (zie paragraaf 1.2) namelijk alleen elektriciteit, gas en warmte als onderdelen van het energiesysteem te worden gezien. We vinden dat een veel te kortzichtige beschrijving van dit systeem.

Gelukkig wordt het onderwerp ‘waterstof’ in de conceptvisie wel genoemd. Maar het feit dat dit ‘wenkende perspectief’ voor de oplossing van onze energieproblemen geen onderdeel uitmaakt van het energiesysteem, geeft ons te denken over de denkkracht die voor het ontwikkelen van deze visie is aangeboord. Het komt ons voor dat er veel te veel alleen naar de korte termijn wordt gekeken, en onvoldoende op lange termijn. We vragen u dan ook om waterstof in elk geval als essentiëel onderdeel van het energiesysteem op te nemen en veel duidelijker dan in dit concept in kaart te brengen, op welke manier waterstof een bijdrage kan leveren aan het toekomstig energiesysteem in onze regio.
We vragen ons ten slotte af of de typering ‘visie’ de lading van de voorliggende concept-energievisie voldoende dekt. Uit enkele passages in dit concept concluderen we dat het eigenlijk alleen maar betrekking heeft op het transportsysteem van energie, en dan vooral het transport van elektriciteit. Dat is niet onlogisch, gezien de grote mate van betrokkenheid van de elektrische transportbedrijven TenneT en Liander bij het opstellen van deze visie. Het is echter wel de vraag of er daarmee sprake kan zijn van een voldoende onafhankelijke beoordeling van toekomstige ontwikkelingen op het hele energiegebied.
Tot zover de belangrijkste vragen, die we hebben.

II. Kanttekeningen
Hieronder volgen enkele kanttekeningen bij de visie. Daarbij gaan we in op twee belangrijke aspecten:
A. de mogelijke gevolgen van deze visie voor het landschap in niet alleen onze gemeente Hollands Kroon, maar eigenlijk in heel Noord-Holland.
Dit is voor ons als stichting Red de Wieringermeer van belang omdat we als doel hebben: bescherming van het open agrarisch cultuurlandschap in de Wieringermeer. Maar u zult begrijpen dat onze blik verder reikt dan alleen die van de voormalige gemeente Wieringermeer.

B. De “energiehub” Middenmeer.

A. Landschap
In de conceptvisie is als énige oplossing voor alle problemen de insteek gekozen van aanleg van een 380 kV-Hoogspanningsnet, te realiseren met enkele hoogspanningstations en twee bovengrondse hoogspanningsleidingen, te weten die tussen Den Helder en Middenmeer en vanaf Diemen naar Middenmeer.

Daar is de visie naar toe geschreven, in plaats van dat er een visie is neergelegd over bijvoorbeeld vermindering of beïnvloeding van de energiebehoefte/energievraag van de verschillende sectoren. Een dergelijke visie ontbreekt vrijwel geheel. Er wordt alleen maar technocratisch en kritiekloos uitgegaan van bestaande behoeften aan energie, die de komende jaren helemaal geëlektrificeerd dienen te worden.
Daarbij worden de bestaande behoeftes zonder meer naar de toekomst doorgeprojecteerd, vaak op basis van verouderde voorspellingen en/of veronderstellingen van de omvang van die groei. Het ontbreekt aan elke kritische notie over de impact, die een opvatting over dergelijke groei in onze samenleving met zich mee zal brengen.

Met zo’n manier van denken kan de conclusie moeilijk anders zijn dan: “We moeten wel investeren in en 380 KV hoogspanningsnetwerk”.
Als die keuze zo op voorhand gemaakt wordt, dan is op geen enkele wijze nog een integrale afweging te maken tussen aanleg van dit energienetwerk ten opzichte van andere belangrijke ruimtelijke keuzes, zoals bescherming van het landschap of behoud van agrarische gronden.

Om helder te zijn: de keuze voor aanleg van een 380 kV hoogspanningsnet betekent een keuze voor elektrisch transport, via bovengronds aan te leggen Hoogspanningsleidingen van ca 54 m hoog, een breedte van ca 40 m en een lengte van tenminste 70 kilometer (en mogelijk zelfs 110 kilometer) dwars door het historisch open agrarisch cultuurlandschap van een groot deel van onze provincie. De leiding tussen Den Helder en Middenmeer zal ca 20 kilometer vlak onder de Waddenkust langs komen te lopen. Leuk voor de jaarlijkse trekvogels vanuit Noord-Europa naar Afrika en terug.

We hebben twee fundamentele kanttekeningen bij deze ons inziens verkeerde voorstelling van zaken.
I. Er is bij deze keuze geen enkele afweging gemaakt ten opzichte van een in de toekomst kansrijke alternatieve optie, namelijk omzetting van duurzame wind (en zon?) in waterstof en vervolgens het transport daarvan via het bestaande aardgasleidingennetwerk.

II. Er is op geen enkele wijze een ruimtelijke afweging gemaakt van de impact
van de aanleg van twee bovengrondse 380 kV hoogspanningsleidingen op het
landschap en de natuur (trekvogels).
Dit terwijl de visie, naar eigen zeggen, bedoeld is als integraal ruimtelijk kader.
Wij kunnen er zoals het concept nu geformuleerd is, weinig integraals in
ontdekken.

Hierbij volstaan we met de opmerking dat eventuele keuze voor transport van energie van Wind op Zee in de vorm van waterstof niet bovengronds plaats zal vinden, maar altijd ondergronds, in daarvoor reeds aanwezige leidingen van het aardgasnetwerk in ons land. Daarvan loopt er zelfs al een vertakking van Den Helder naar de zuidkant van de Wieringermeer.

B. Energiehub
In de conceptvisie wordt verder de wens verwoord om in de gemeente Hollands Kroon en meer in het bijzonder, het gebied in en rond Agriport A7 in Middeneer ”een landelijke energiehub” te ontwikkelen. Hieronder zetten we enkele cijfermatige kanttekeningen bij deze mogelijke ontwikkeling.
Een energiehub lijkt na lezing van de conceptvisie omschreven te kunnen worden als: een plek waar er op een zo efficiënt mogelijke manier energie lam worden uitgeruild. Dat gebeurt door energieopwekkers, -verbruikers, en -opslag zoveel mogelijk samen te laten komen. Als vraag en aanbod gecombineerd worden in één gebied en min of meer aan elkaar gelijk zijn, wordt het elektriciteitsnet zo min mogelijk belast.
Jammer genoeg zijn vraag en aanbod in de “energiehub” Middenmeer echter totaal niet in balans, doordat er alleen duurzame energie geleverd wordt, wat niet permanent het geval is.
Daarnaast blijkt de vraag naar energie wel permanent te zijn, doordat deze vrijwel geheel voor rekening komt van de datacenters op Agriport. Die moeten permanent van elektriciteit worden voorzien. Daarmee is er geen sprake van min of meer gelijk zijn van vraag en aanbod. Op een bepaald moment kan de vraag vele malen groter zijn dan het aanbod, of kan het aanbod zelfs geheel weg vallen zijn (als het windstil is).
Volgens onderstaande tabel 3-1 uit een hiervoor relevant rapport de "Verkenning ten behoeve van nut en noodzaak voor een 380 kV-verbinding richting de Kop van Noord-Holland" , opgesteld in opdracht van de provincie Noord-Holland, neemt de energievraag toe van nu 315 MW in 2019 tot wel 1165 MW in 2030. Deze toename is echter voornamelijk gebaseerd op te verwachten uitbreiding van het aantal datacenters nabij Middenmeer. Deze cijfers zijn door recente ontwikkelingen echter grotendeels achterhaald.
Uit deze tabel is af te lezen dat met de mindere mate van zekerheid voor aanlanding Wind op Zee en de onzekere grootschalige opwek van groene waterstof, alleen de komst van meer hyperscales nog verantwoordelijk is voor de onderbouwing van de benodigde uitbreiding van het hoogspan-ningsnetwerk richting de Kop van Noord-Holland. Dit beeld wordt ook bevestigd in de Regionale Energiestrategie Noord-Holland Noord, waaruit blijkt dat alleen de datacenters, als zij doorgroeien tot 1165 MW, in 2030 een grotere vraag naar elektriciteit in dit gebied zullen hebben dan het energiegebruik van alle andere sectoren samen. Dat zou je als verantwoordelijke overheden voor de energiesturing toch niet moeten willen?
We gaan hieronder nader in op de vraag en het aanbod in Middenmeer.
Het huidige aanbod van elektriciteit is 350 MW duurzame energie hoofdzakelijk afkomstig van de windmolens in Wieringermeer. Maar die is niet permanent beschikbaar, zoals in windarme of windstille periodes.
De huidige elektriciteitsvraag, die in zeer hoge mate wordt bepaald door de hyperscale datacenters op Agriport , is vanaf 2020 tot op dit moment nog steeds 315 MW. Deze vraag moet echter wel 24 uur per dag 365 dagen per jaar permanent geleverd worden. Die vraag is daarmee dus verre van flexibel, want ligt volledig vast, omdat de servers permanent moeten blijven draaien. Van – mogelijk flexibele - uitwisseling van deze vraag met andere partijen is dus geen enkele sprake.

Op het oog lijken huidige vraag van 315 MW en aanbod van 350 MW nu redelijk in balans. Maar als er minder of géén duurzame windenergie wordt geleverd moet de behoefte aan noodzakelijke elektriciteit van de hyperscales van elders aangevoerd worden. Daarmee is er dan geen sprake van ´evenwicht´ tussen vraag en aanbod in deze energiehub, maar is er wél vraag naar een grotere netcapaciteit, omdat de hyperscales permanent van voldoende stroom moeten worden voorzien. Deze vereiste hogere netcapaciteit, zal in de toekomst nog verder toenemen, zo verwacht de energievisie. Dit is echter een verwachting, waarbij het aantal hyperscales op Agriport de komende jaren - flink - zou toenemen. Daarop is namelijk de in genoemde tabel 3.1 weergegeven toename van de energiebehoefte tot 1165 MW gebaseerd. Daarin zijn echter alle zogenoemde ‘lopende initiatie-ven’ voor uitbreiding van het aantal datacenters tot 235 ha in 2025 in en rond Agriport van het voorgaande college van B&W in meegenomen.

Voor alle helderheid, de twee datacenters van Google en Microsoft, die sinds 2019 op Agriport werkzaam zijn, beslaan een totale oppervlakte van 51 ha. Google heeft haar plan om haar vestiging met nog eens 51 ha uit te breiden in 2021 echter stop gezet. Daarnaast zijn er meer dan vijf jaar oude plannen van twee andere hyperscalebedrijven (Cyrus en Luna, samen ook goed voor 60 ha). Voor realisering daarvan zou het bestemmingsplan moeten worden aangepast. Daar wenst het huidige college van B&W van Hollands Kroon haar medewerking echter niet aan te verlenen. Dat betekent dat bij elkaar genomen in elk geval 110 ha aan hyperscales de komende jaren zeker niet tot ontwikkeling zullen komen. Dat komt overeen met ca 50% van de beoogde oppervlakte van 235 ha.
Daarmee kan ook de totale elektriciteitsbehoefte van 1135 MW in 2030 in Middenmeer uit genoemde tabel 3.1 tot de helft teruggebracht worden.

Dan resteren er nog slechts 2 plannen voor uitbreiding van hypserscales in Middenmeer, te weten:
a. voor de 2e vestiging van Microsoft op Het Venster (ca 15 ha), waarvoor het bestemmingsplan is aangepast. Red de Wieringermeer heeft een zienswijze ingediend met bezwaren tegen de aanvraag voor een vergunning voor de bouw van dit datacenter, omdat ingebruikname ervan tot een veel te hoge stikstofdepositie in daarvoor gevoelige Natura 2000 gebieden aan de kust zou leiden;
b. het zeer omstreden plan voor een 3e vestiging van Microsoft op B1 (51 ha), waartegen Red de Wieringermeer 14 december 2022 in beroep is gegaan bij de Raad van State, vanwege het ontbreken van een - op drie punten verplicht - op te stellen plan MER voor de wijziging van dit bestemmingsplan.

Het is volgens ons dan ook de vraag of er in 2030 een behoefte van 567 MW (50% van de geschatte 1135 MW in tabel 3.1) aan elektriciteit voor hyperscales in Middenmeer zal zijn. De bouw van Microsoft 2 op Het Venster betreft een te verwachten toename van de vraag aan elektriciteit van ca 70 MW. Daarmee zou de totale vraag van de dan 3 draaiende hyperscales in 2030 uitkomen op ca 385 MW. Dat is slechts 35% van de verwachtte 1135 MW in de concept-energievisie.
Hiermee denken we dat we voldoende aangetoond hebben dat de in de concept-energievisie noodzakelijk geachte uitbreiding van het hoogspanningsnetwerk, op basis van de te verwachten groei van de elektriciteitsbehoefte van de datacenters op en rond Agriport, achterhaald is. Aantasting van ons open landschap door de aanleg van bovengrondse 380 kV-leidingen dwars door Noord-Holland naar Middenmeer is daarmee naar ons idee ook niet langer noodzakelijk.
We hopen u hiermee van voldoende informatie te hebben voorzien om de aanleg van 380 kV hoogspanningsleidingen naar Middenmeer op grond van de veronderstelde groei van datacenters, niet langer als ‘onvermijdbare’ activiteit in de energievisie Noord-Holland Noord op te nemen.
We zijn te allen tijde bereid om de inhoud van deze brief nader toe te lichten.
In afwachting van uw reactie,
namens de Stichting Red de Wieringermeer,

J.G. Meijles, voorzitter
Nobelstraat 64
1732 LR Lutjewinkel
Tel. 06-29143415