Archeologische ontdekking op Wieringen: Vissersschip
Uitgegeven op 19-11-2021 om 12:32  |  link  |  bewaar  |  print

WIERINGEN - De provincie Noord-Holland verzamelt jaarlijks alle archeologische ontdekkingen in een boek. De nieuwste uitgave, de archeologische kroniek 2020, laat honderden archeologische ontdekkingen en vondsten uit de bodem zien. Op Wieringen zijn vorig jaar twee archeologische vondsten gedocumenteerd.

Tussen 21 oktober en 13 november 2020 kon gefaseerd het restant van een middelgroot ambachtelijk gebouwd houten vissersschip worden gedocumenteerd. Bij het graven langs de buitenkuip van de in aanbouw zijnde doorlaat tussen de Polder Waard Nieuwland aan de zuidzijde van het voormalige eiland Wieringen en het Amstelmeerkanaal werden ter hoogte van de Burgerweg onverwacht rond de veertig grote stukken bewerkt eikenhout gevonden. Men stuitte op deze resten bij het slaan van de stalen damwandprofelen van de kuip. Nadat de Gemeente Hollands Kroon en het Hoogheemraadschap dit volgens het protocol toevalsvondsten hadden gemeld, was dezelfde middag een klein team van Archeologie West-Friesland ter plaatse om te zien om wat voor resten het ging. Na overleg met specialist Arent Vos (scheepsarcheoloog Batavialand/RCE) kon worden bevestigd dat het om een middelgroot zeevarend schip ging waarvan de delen met ijzeren pennen waren verbonden.


De eiken delen van het scheepswrak naast de damwand van het uitstroomgemaal op 22 oktober - foto©ADC

Dit duidde op een datering in de 18de of 19de eeuw. Haast met documenteren was geboden, omdat het slaan van de damwand verder moest. Of de damwand het schip kon beschadigen kon alleen onder water worden uitgezocht. Twee duikers van duikteam ODC doken de zone buiten de bestaande damwand af op zoek naar wrakresten. Het hout leek zich te concentreren in een gebied tot 4 m direct zuidelijk van de geslagen damwand en naar het zuidwesten te steken. Twee forse stukken kniespant met breeuwsel konden door de duikers worden geborgen. Door het prikken met 2 m lange jalons is geconstateerd dat veel losse stukken hout nog op de bodem lagen en dat er mogelijk nog scheepsresten aanwezig waren. Na overleg werd de tweede damwand om de mogelijke resten uitgebreid, waardoor het werk van de bouw van het uitstroomgemaal verder kon. De scheepsresten lagen tegen de dijk van de in 1845 drooggemaakte Polder Waard Nieuwland aan. Het ging om een vissersschip.

In 1929 viel de direct zuidelijk gelegen Wieringermeerpolder droog. Daarbij werden rond de twintig scheepswrakken ontdekt. Op ongeveer 150 m ten zuidoosten van de locatie is ten tijde van de drooglegging het scheepswrak WM04 op kavel F96 gevonden. Het wrak van de Burgerwegbrug moet dus ná 1845 en vóór 1929 dateren. Nadat de buitenste damwand was geslagen en de buitenkuip droog kwam te liggen, werd overgegaan tot het onderzoeken van de resten. Het bleek te gaan om een houten scheepswrak waarvan de bovenste contouren duidelijk herkenbaar waren. Restanten van een bun, het met zeewater gevulde reservoir in het schip waarin de gevangen vis vers werd gehouden, werden herkend. Het bestond uit drie schotten en twee bundekenplanken. Dat het om een vissersschip ging was dus wel zeker.

Het schip lag rechtstandig in de bodem, met het voorschip in zuidwestelijke richting en had een oorspronkelijke gereconstrueerde lengte van ongeveer 14 m. De maximale breedte van het vaartuig is opgemeten ter hoogte van het voorste uiteinde van de bun. Deze bedroeg 3,5 m. Een lengte-breedteverhouding van 1:4 is bij dit type schepen aannemelijk. De scheepshuid was gladboordig, dat wil zeggen dat deze is opgebouwd uit planken die met de zijden tegen elkaar aan zijn bevestigd. De dikte van de eikenhouten scheepshuid bedroeg 4 cm en de inhouten, het geraamte van het schip, bestond uit eiken houten balken met een lengte en een breedte van 20-25 cm. Deze zijn zij aan zij tegen elkaar aan bevestigd in het achterschip, alleen tussen het laatste spant en het eerste bunschot zat een tussenruimte van 30 cm. Bij het opgraven van de scheepsresten zijn geen aan het schip gerelateerde objecten gevonden, alhoewel het achterschip vrijwel volledig is opgegraven, inclusief de ruimte tussen het bunschot en de inhouten. Vaak is dit de locatie waar tijdens de wrakvorming objecten bewaard blijven. De afwezigheid van materiaal in situ kan een aanwijzing zijn dat het schip is afgedankt en afgezonken. De gladboordigheid, het gebruik van veel ijzeren constructieonderdelen en de scherpe zaagsnedes wijzen op een datering in de 19de eeuw. Het schip leverde niet genoeg nieuwe informatie op om het nader te onderzoeken. De resten zijn na deselectie door de aannemer verzameld en afgevoerd.

Klik hier voor de archeologische kroniek van Noord-Holland 2020. De publicatie laat per gemeente zien welke vondsten archeologen hebben gedaan.