Nu op Kerkplein: Accu grastrimmer

Slickerdemick en Leckerbeetjes
Door: Gerard Laernoes

Uitgegeven op 01-12-2011 om 21:21

Mooie woorden: slickerdemick en leckerbeetjes. Ik kwam ze op het spoor door een artikel in Trouw over ruziënde Calvinisten zo’n vierhonderd jaar geleden. En waarover ruzieden ze? Over het schoen zetten tijdens de Sinterklaasfestiviteiten. De gewone kerkgangers deden mee aan de katholieke traditie terwijl de dominee dit afdeed als een superstitie des pausdoms ‘dat haere sotte en onghefondeerde maniere van de kinderen haere schoenen in sijnen Name (al ontkennen sy dat) op sijn vyer-avont met allerley snoeperie ende slickerdemick te vullen, ende dat tot eene Sinte Nicolaes gifte haer te gheven.’
Slickerdemick! Prachtig! Tijd voor een rondgang op internet.





Er ging een wereld voor me open. Wat is een mens zonder google?
Het schoenzetten. Nicolaas is Grieks voor nikè en laos: overwinning en volk. Daar komt Nike om de hoek kijken. Kortom: wie populair is wint. Daarom telt ons land wellicht ook zoveel Klaaskerken. En waarom is Jan Klaassen zo in trek? En zijn Jan en Piet zoveel voorkomende namen? En ook de Klaziens, Nico’s en Nicolettes zijn niet gering in aantal. Sint-Nicolaas is schutspatroon van Amsterdam; daar nemen ze geen enkel risico.

En wat zat er zoal in die schoen? Sinds de middeleeuwen is er niet veel veranderd.
Speculaas, marsepein en suikerwerk. De marsepein kwam al in de vijftiende eeuw voor en heette toen amandelbrood. Heel oud is de uitvoering van een heel varken of een varkenskop. De Duitse uitdrukking ‘Schwein haben’ herinnert nog aan het volksgeloof dat het offeren van een dergelijk varken geluk bracht. ‘Flink gezwijnd’ zeggen we nu: veel geluk gehad.
De gewoonte om geld te werpen in ‘spaarvarkens’ zal eenzelfde herkomst hebben. Heeft natuurlijk ook een band met de Sinterklaasmythen over de goedheiligman als huwelijksmakelaar die drie zusjes geld toewierp omdat hun vader geen geld had voor een bruidsschat en over de drie jongens die om hun dukaten zijn vermoord. Klaas wekte deze knapen weer tot leven; dat moet geen eenvoudige toer zijn geweest. De moordenaar had ze in mootjes gehakt en opgeslagen in een pekelvat.


De banketbakkersetalage hebben we nu wel gehad. O ja, de chocoladeletters nog. Die dateren pas van de vorige eeuw en tellen dus in het verhaal nauwelijks mee. Net zomin als marsepeinen rijbewijzen en televisietoestellen. Hooguit leuk als surprise.

Leckerbeetjes, kwam voor in combinatie met slickerdemick. Voor dit gerecht kwam ik uit bij Bredero. Het wordt genoemd in het stuk Lucelle
Mijn dunckt ick proef alries de propre teneetjes.
De Lamboutjes, de kieckskens en de leckerbeetjes,
De wijnsopjes, de doopjes, de droopjes, en
Al de soete smullery, die ick niet noemen ken.
O hemelsche leckerny! o kost hoe wilje smaken.
Nou ick mach binnen gaan het avontmaal reet maken.
Teneetjes zijn dineetjes, doopjes sausen en droopjes is jus. Maar wat zijn toch leckerbeetjes?
Lekkere kleine hapjes? Amuses? Zou goed kunnen. Een bete is een hap.
Verondersteld wordt dat het platvis is: lekkerbekjes? Een lecker is een jongen maar met leckerbeetjes is die link wat moeilijk te leggen. Zijn jongens lekkerder, lekken ze meer?
Lekkerding komt wel voor in een liedje uit Vlaanderen.
Sint Nicolaes van Tolenting
Breng mij mee wat lekkerding
Lekkerding van Spanje

Terug naar de slickerdemick. Die kwam met allerhande snoeperie in de schoen terecht. Zwarte Piet was daar verantwoordelijk voor. Een mooie prent kwam ik tegen van Sinterklaas die op zijn schimmel van dak tot dak vliegt, als een soort Batman.



Hele stukken zijn geschreven over de schoorsteen en de achterliggende gedachten. Dat laat ik hier voor wat het is. Zwarte Piet zorgde dat de snoeperie op de goede plek kwam. Voordat hij aan dit zegenrijke werk begon was hij wit. Hij werd zwart door de roet. Flauw dus om met antiracistische argumenten te komen om dit feest te torpederen.

Over Zwarte Piet lees ik dat hij niemand minder is dan de duivel. Maar gelukkig heeft Sinterklaas hem in de hand. De potsierlijke duivel ligt aan de ketting van de Goedheiligman. Hij kan hoog of laag springen om ons te grazen te nemen, maar als Sint met z’n vingers knipt is het uit met het geduvel. Dan is het kwaad geknecht.

Sinterklaas begrijpt de mensen. Door zaken menselijk te houden werd hij de beschermheilige van velerlei verkeer: van scheepvaartverkeer tot geslachtsverkeer. Hij redde drie meisjes van de prostitutie; de vrijers van speculaas en de suikerharten verwijzen daar naar.
Maar ook het strooien van pepernoten hoort bij dit onderwerp. Het duidt op het rondstrooien van zaad. ‘Wie geen kinderen krijgt moet naar Sinterklaas gaan’ luidt een gezegde. Een onecht kind noemen ze op Ameland: een lutje potje van Sinterklaas.
‘Sinterklaasje, kom maar binnen met je knecht!’ zal wel een schuin lied zijn, vermoed ik.

Slickerdemick was het uitgangspunt. Er gaat een wereld achter schuil.
De wereld die Sinterklaas heet. Een ijzersterk merk
Velen denken dat de Kerstman het van Sinterklaas gaat winnen. Onmogelijk.
Die man is nooit verder gekomen dan ‘Johojohojoho’.
Zag op de poll dat Sint het onder de wieringernieuwslezers ook wint van de Kerstman.


Gerard Laernoes


P.S. 1:
Veel informatie is te vinden op de sites van Jan ter Gouw (de volksvermaken)
en Henk Abma (Het kwaad beteugeld). Toets op Google in: Slickerdemick.
Bij de geraadpleegde literatuur kwam ik ‘Sinterklaas als smeermiddel’ van Herman Pleij tegen. Heeft iemand dat in zijn boekenkast staan? Wil het dan graag lenen.