Er is een Wieringer doodgegaan
Door: Gijs Mulder

Uitgegeven op 22-01-2023 om 13:12

‘Er is een Wieringer doodgegaan.’ Bij het afscheid van Cees Lont (1928-2023).


Cees in 1986, Foto: Theo Mulder

HIPPOLYTUSHOEF - Bij de crematie van Cees Lont, op 20 januari, sprak Gijs Mulder de volgende woorden. Gijs is de zoon van Lonts vroegere buurman op de Normerweg in Hippolytushoef, de beeldhouwer Theo Mulder. Op verzoek van Gijs delen wij de tekst aangevuld met foto's en bewegend beeld.

Er is een Wieringer doodgegaan
We nemen vandaag afscheid van Cornelis Nan Lont. Lont-Vet. Cees. Geboren op 16 juli 1928 in de Normert, een gehucht ten westen van Hippolytushoef op Wieringen. Hij is de zoon en het enige kind van Trijntje Metselaar (1897-1978) uit Oosterland en Siemen Lont-Vet (1898-1985). Cees is vernoemd naar zijn grootvader van vaders kant, Cornelis Lont-Vet (1872-1945). Hij en Stijntje Everts hadden naast Siemen vier dochters die ook op de boerderij woonden: Geertje, Reijntje, Grietje en Jeannette.


Cees in zijn woonwagen, 1987. Foto: Gijs Mulder.

'Vet'
De herkomst van de toevoeging Vet is Geertje Vet uit Westerklief, geboren in 1836. Zij is de overgrootmoeder van Cees. Deze vrouw was een boerin met 32 hectare land. Ze kon dwars over het eiland Wieringen lopen over haar eigen land. %MEER%

Cees is dus geboren in de zomer van 1928 maar zijn leven, zijn herinneringen en zijn ervaringen zijn verwerven met die van zijn ouders en zijn grootouders. Hij vertelde soms verhalen van zijn vader uit het begin van de vorige eeuw alsof hij ze zelf had meegemaakt. Met de dood van Cees eindigt niet alleen een lang en bewogen leven van een bijzonder mens maar er sterft ook een eeuwenlange geschiedenis en cultuur uit, die Cees zijn leven lang mondeling heeft doorgegeven. In zijn karakteristieke Wierings, vol prachtige, geestige uitdrukkingen. Die oude taal was de laatste jaren, door zijn verblijf in verschillende verzorgingshuizen, trouwens al meer en meer Standaardnederlands geworden.

Er is een Wieringer doodgegaan
In de tijd dat Cees werd geboren was Wieringen net opgehouden een eiland te zijn. Dit had onder meer tot gevolg dat van de ene op de andere dag het wier uit de zee om het eiland heen verdween. In het poldertje achter de dijk, nu het Normerven, werd tot die tijd geld verdiend met het wier dat er aandreef. De cultuur van het wier heeft Cees niet zelf meegemaakt, maar ik noem het even, omdat een vroege jeugdherinnering van hem met dat zachte wier heeft te maken. ‘Ik heb als heel klein peutertje achter het huis bij ons nog zitten spelen met twee pakken wier die daar nog lagen toen er al geen wier meer was; dan speelde ik wierpakhuisje onder een grote werkbank.’

Vijf jaar voor zijn geboorte vond een gebeurtenis plaats die het leven van Cees zou bepalen.

Zijn grootvader had op een ochtend tegen zijn vader Siemen gezegd: ‘Ik heb vannacht besloten dat jij de boerderij kopen moet.’ Hij had blijkbaar geen keuze. De aanleiding was de man met wie zijn zus Grietje was getrouwd, Nan Tijsen. Een ploert, volgens Cees. Zijn grootvader wilde koste wat kost vermijden dat die vent zijn erfdeel kwam opeisen.



De vader van Cees stak zich in de schulden om de boerderij te kopen. Hij kocht ook landbouwwerktuigen, zoals een kunstmeststrooier, een grasmaaimachine en een wentel. Het was de tijd van de wereldcrisis van de jaren dertig, geen goede tijd om schulden te hebben. In de Wieringer Courant uit die jaren kun je verschillende advertenties vinden van S. Lont uit de Normert die werktuigen te huur aanbiedt.

Trijntje en Siemen waren al vier jaar getrouwd toen Cees werd geboren. Ze durfden kinderen niet meteen aan, omdat ze in die periode de boerderij huurden. Tegen mijn moeder, tegen wie hij zeer openhartig was, heeft Siemen weleens verteld dat ze aan periodieke onthouding deden. Voor het zingen de kerk uit, die uitdrukking gebruikte hij. Siemen had tegen mijn moeder ook gezegd dat ze ervoor kozen om niet meer dan een kind te nemen omdat Cees’ moeder een zwakke, kwetsbare vrouw was. Cees heeft dit later tegen mij bevestigd. ‘Mijn moeder kreeg haar werk niet af. Ze was bijvoorbeeld na de Wieringer kermis nog bezig met de grote schoonmaak van het voorjaar.’

Iedereen die Cees heeft gekend weet dat zijn levensloop sterk is bepaald door zijn vader. Hij zat onder de plak en dat is nog zachtjes uitgedrukt.

Neem nou de advertentie in de Wieringer Courant van 3 december 1936:



Van een ander voorbeeld was ik zelf getuige. Begin jaren tachtig, zijn vader was toen al oud en blind. In diens opdracht had Cees een paar plukken gras mee naar huis genomen zodat die op de tast kon bepalen of er al gemaaid moest worden.

Cees heeft ook verschillende keren verteld over de bemoeienissen van zijn vader met zijn partnerkeuze. Een verhaal dat me is bijgebleven speelde in de stormnacht van de ramp in Zeeland in 1953 toen hij straalbezopen met een meisje achter op de fiets naar huis probeerde te komen van een fuif van de ruitervereniging. Dat was een meisje met een kantoorbaantje: geen sprake van. Zijn ouders hebben daar met dreigementen keihard een stokje voor gestoken. Het argument: ze had het gemunt op het familiebezit. In een ander geval, bij de bevrijding in mei 1945, had zijn vader willen regelen dat Cees het aanlegde met een boerendochter uit de Noorderbuurt, ook enig kind. Hij moest met dat meisje op een versierd wagentje, met een mooi paard ervoor met een mooi tuigje op door het dorp rijden. Dat verdomde Cees. Hij is altijd ongetrouwd gebleven.

Cees vertelde deze verhalen met een groot gevoel voor drama. Ik heb ze in verschillende versies gehoord. Soms al te dik aangezet. Die neef van zonet werd een andere keer voor een pyromaan en zelfs een moordenaar versleten. Daar heb ik geen bewijzen van gevonden. (Wel dat hij een keer is veroordeeld voor ‘15 gulden boete of 15 dagen zitten’ omdat hij een andere Wieringer ‘leelijke beleedigingen had toegebulderd en een dreigende houding had aangenomen.’)

Het meest dramatische voorbeeld van de knoet van zijn vader is hoe die de nalatenschap heeft geregeld en het hele hebben en houwen van Cees in handen gaf van Jan Visser, een zoon van een nicht van zijn moeder, als ik het wel heb. Het is niet aan mij om hier op dit moment een oordeel over te geven of dieper op in te gaan.


Siemen Lont in 1969. Foto: Theo Mulder.

Ik moet zeggen dat ik ook veel overeenkomsten zie tussen Cees en Siemen Lont. Beiden waren de laatste jaren van hun leven blind. Ze hielden allebei van paarden en waren meesters in het vertellen van verhalen. Verhalen met een clou, een mooie grap of een levensles. En alle twee konden ze fantastisch trommelen met hun handen op tafel. Cees’ vader was hard voor zijn omgeving – ook voor dieren – maar ik heb ook warme herinneringen aan hem.
In de oorlog braken er betere tijden aan. De schulden die Siemen Lont was aangegaan kon hij afbetalen omdat de prijzen voor landbouwproducten toen omhoogschoten.

We maken nu een sprong naar 1965. In de zomer van dat jaar kochten mijn ouders – kunstenaars uit de stad – het boerderijtje aan de Normerweg, midden in het land waar de koeien van Lont graasden. Vanaf dat moment gingen we alle schoolvakanties en in de weekends naar Wieringen. We trokken bekijks bij de Wieringers, niet in het minst bij Lont. Cees dacht dat een beeldhouwer ‘bijzonder volk’ was, een man in een nette jas met een stropdas, gepoetste schoenen en een deftige hoed. Dat bleek mee te vallen. Maar dat mijn vader vogels bestudeerde bleef lang bespottelijk in de ogen van Lont en andere Wieringers. Op zijn oude dag betreurde Cees gelukkig wel dat de leeuwerik en andere weidevogels niet meer in Wieringen te zien en te horen zijn.

Al gelijk waren wij, de kinderen van die beeldhouwer, voortdurend bij Lont. Thuis was niet veel te doen en op de dijk waren we snel uitgekeken. Maar bij Lont was altijd van alles te beleven. Cees was aardig, vrolijk, stoer en ontzettend sterk. Hij ging altijd mee in onze kinderverlangens en fantasieën. Hij vond het altijd best als wij daar op die boerderij rondscharrelden, zoveel mogelijk in zijn buurt. Aan het eind van die eerste zomervakantie schreef Cees in zijn mooiste handschrift een lang boeren-kindergedicht, opgedragen aan Floris en ‘Florien’ (ze heet eigenlijk Laurien) Mulder, mijn grote broer en zus.



Ik was in 1965 drie jaar. De leeftijd van indrukken die onuitwisbaar zijn. Samen met Cees voor op de trekker op weg door Wieringen, bovenop de hooiwagen, toekijken bij het melken, om brôd gaan… Die beelden, geluiden en geuren zijn mijn dierbaarste jeugdherinneringen. Mijn broer Floris was toen al bijna tien jaar en zijn herinneringen zijn weer heel anders. Hij ging al gauw werken voor Cees. Mijn zussen hebben weer andere, mooie herinneringen.


Met Cees over de Normerweg, ± 1970. Op de wagen v.l.n.r. Gijs, zijn broer Floris en een onbekende. Dia van Theo Mulder.

In deze levensschets mag de rampzalige, tragische woensdag 5 februari 1986 niet onvermeld blijven. Op die dag, een half jaar na de dood van zijn vader, fikte de boerderij af. Tientallen koeien gestikt of verbrand. Het was allemaal niet verzekerd. Ik zocht hem op in het Gemini-ziekenhuis. Daar zat hij met zijn handen in enorme pakken verband. Hij ging terug naar Koningsweg 100 maar het werd nooit meer zoals vroeger. Eerst woonde hij in een woonwagen op het terrein, later in een ‘burgermanshuisje’. Wat ooit een trotse, keurige boerderij was, werd van de weg bezien een puinzooi met rommelige bouwsels en massa’s autobanden. Een doorn in het oog van de gemeente. Aan de andere kant probeerde hij er wel wat moois van te maken want hij versierde zijn hekwerken met touwen en borden.

Ik heb afgelopen dagen veel zitten nadenken over mijn band met Cees. Ik ben hem in mijn volwassen en inmiddels oude leven altijd blijven opzoeken. Een constante is bijvoorbeeld dat we elkaar een beetje plaagden, volgens mij een teken van echte vriendschap. Hij noemde mij een stadsezel, ik hem een stomme boer. Tot op het laatst sprak hij me soms aan met: ‘hé, weet je, Gijs-je…’ Heel irritant, maar ik moest erom lachen. Soms ging Cees wel erg ver met zijn geplaag. Ik kwam een keer met nieuwe klompen aanzetten, die ik zelf had uitgekozen bij de Vivo in het dorp. ‘Moet je zien, Cees!’ Cees was met een elektrische boor bezig in een of andere boet. Wat hij deed? Doodleuk boorde hij twee gaatjes boven in beide klompen. Ik stond perplex maar vond het al snel een goeie grap. Ik heb die klompen lang als coryfee bewaard.

Ik rond af. Ik ben niet in staat om Cees uitputtend te karakteriseren. Ik zou er bovendien te veel tijd voor nodig hebben. Ik eindig met wat eigenschappen die nog niet ter sprake zijn gekomen.

Cees had een fenomenaal geheugen. Alles wat hij op de lagere school en de middelbare landbouwschool had geleerd stond tot op het eind van zijn leven op zijn harde schijf.
Cees was een geboren onderwijzer. Tot op de laatste gesprekken legde hij uit wat het verschil was tussen gasolie en peterolie of wat het belang was van klaver. Hij was ook leergierig. Ik ben zelf taalkundige, veel mensen begrijpen niks van waar ik mee bezig ben, maar Cees was altijd geïnteresseerd en haakte aan met leuke voorbeelden en vragen.
Cees was een romanticus. ‘Ik ben nog steeds overtuigd van de ware liefde,’ zei hij vorig jaar nog. Hij was altijd hoffelijk tegen vrouwen. De verpleging in de verzorgingshuizen waar hij heeft gewoond zullen het kunnen beamen.

Cees zei vaak dat hij een ‘waardeloos leven’ heeft gehad, maar desondanks stond hij positief en opgeruimd in het leven. Hij maakte er altijd wat van. Ik vind het bijzonder dat hij als hoog bejaarde niet is blijven hangen in verbittering. In de beginjaren dat ik hem opzocht in de verzorgingshuizen waar hij heeft gewoond (achtereenvolgens IJmuiden, Hippolytushoef, Wieringerwaard en weer Hippolytushoef) had hij het altijd over wat zijn vader hem had aangedaan (hij kon het goed uitleggen, hij was psychologisch ook sterk) maar op een gegeven moment was het over, kreeg ik de indruk.

De laatste periode van zijn leven lag hij het grootste deel van de dag te slapen. ‘Echt waar Cees?’ ‘Nee hoor, ik lig ook te mijmeren.’ ‘Waar denk je dan aan?’ ‘Ik repeteer alles wat ik in mijn leven heb geleerd.’

Die kennis, die ervaringen en die herinneringen zijn nu voorgoed verdwenen.
Er is een Wieringer doodgegaan.



Dag Cees, dag jongen.
Gijs Mulder, 20 januari 2023

Reacties (11)
Henk-Jan
@2023-01-22 13:15:03
 De naam 'Vet' verklaard, heb ik nooit geweten. Mooie woorden. Mooie beelden/filmpje.
 
Lia Swaerts
@2023-01-22 14:08:48
 Wat een prachtige verhaal over Cees Lont Vet. Z’n leven uitgetekend voor ons Wieringers, waar de meesten minstens 50% niets van wisten, alleen diegenen, die dicht bij hem stonden.
Bedankt Gijs.
 
Lia Swaerts
@2023-01-22 14:09:49
 Rust zacht Cees Lont.
 
Nico Muler
@2023-01-22 16:21:15
 Uit de gesprekken die ik voerde op Wieringen kwam Cees nogal eens te sprake,
zelf heb ik eens opgezocht, en begrepen dan levensstijl gevolgen waren uit het verleden. Ook het verhaal van 1953. en een eerder een vorm van uithuwelijking (dit kwam vaker voor op Wieringen)
Rust in Vrede, Cees.
 
Cees Volkers
@2023-01-22 16:29:41
 Mooi verhaal over Cees Lont Vet.
Dank je wel.
 
Nel Hoekstra
@2023-01-22 22:12:51
 Bedankt Gijs voor je prachtige verhaal.
Rust zacht Cees.
 
Eric Visser
@2023-01-23 01:07:18
 Mooi verhaal Gijs, denk er nog wel aan hoe ik indertijd op Wieringen verzijlt ben geraakt vanuit Haarlem
Was in 1975 en heb toen een maand of wat
In de boerderij van Theo vertoefd.
 
Henk Rotgans
@2023-01-23 10:51:41
 Dank voor het verhaal.
mijn vader Arie Rotgans had het altijd over Cees van Siemen van Stein.
Door jou verhaal begrijp ik nu dat het over deze Cees gaat.
Groet Henk Rotgans oftewel Henk van Arie van Piet van Evert van Jan.
 
Jan.Leutscher
@2023-01-24 11:34:18
 Cees Lont heb ik goed gekend
ik kwam vaak op de boerderij en hielp
vaak.
Een mooi mens.
Rust zacht Cees.
 
Ronald
@2023-01-24 17:32:46
 Wat een prachtig verhaal. Heel veel dingen wist ik niet.
 
Edwin
@2023-01-25 12:21:15
 Mooi artikel over een gedenkwaardige man.
 
Reageer
Naam*:
E-mail:
|Reactie:
 
Occasions
Te koop VW Golf 2.0 TSI GTI Performance bj.2014
€ 15.250,-

Toyota Yaris 1.5 Hybrid Dynamic
€ 13.345,-

Algemeen nieuws:
Algemeen internetnieuws:
Algemeen wetenschapsnieuws:
Wieringer historie:
Westerlanderkerk gezien vanaf De Haukes - Klik op de foto voor een grotere versie en meer informatie...