Enige opmerkingen rond de restauratie van de Michaëlskerk Oosterland
Uitgegeven op 13-12-2012 om 14:38  |  link  |  bewaar  |  print

JOURE - INGEZONDEN BRIEF

Joure, december 2012.

Enige opmerkingen rond de restauratie van de “Michaelskerk” en
toren Oosterland.
In de Wieringer Courant van 28 september 2012 kwam ik een artikel tegen over wat de Michaelskerk van Oosterland “in huis heeft”.
Hierin werd melding gemaakt van wat er mis is met de restauratie van vooral de torenspits.
Hierop wil graag mijn reactie geven…

In de tachtiger jaren van de vorige eeuw is door ons bureau een volledig restauratieplan opgesteld voor de toren, alsmede voor het schip van de kerk en de herbouw (of reconstructie) van het koor.
Nu blijkt dat door het bestuur van de PKN-gemeente Wieringen wordt overwogen om deze kerk af te stoten, onder andere waarschijnlijk vanwege de hoge onderhouds-kosten.
Naar nu blijkt is de staat waarin de geheel herbouwde spits verkeert hoogstwaarschijnlijk een (financieel) struikelblok in de komende onderhandelingen over onderhoudsfinanciering dan wel overname van het gehele gebouw. Met name op dat deel van de nieuwsvermelding heb ik zo het een en ander in gedachten.
Voordat het kwam tot een verwijdering tussen mijn bureau en de kerkelijke gemeente Wieringen (toen mijn opdrachtgever voor deze omvangrijke en ingewikkelde restauratie), waren wij al tot de slotsom gekomen dat een vervanging van de gemetselde torenspitsconstructie noodzakelijk was.
Het was namelijk zo dat de toen bestaande spits waarschijnlijk in de jaren twintig of dertig van de 20ste eeuw werd vervangen in een nieuwe gemetselde constructie, waarbij enkele principiële fouten werden gemaakt.
Zo werden de bakstenen zodanig vermetseld dat de voegvlakken horizontaal kwamen te liggen in het gemetselde spitsmuurvlak. Het trapsgewijs opgebouwde buitenoppervlak van de spits werd door het afhakken van de buitenkanten van de gevormde trapjes afgehakt om zodoende een meer egaal spitsvlak te verkrijgen. Met name hierin schuilt een van de problemen; een afgehakt oppervlak van een baksteen is zeker een keer zo groot als een glad gebakken oppervlak en dus is de wateropnamecapaciteit in evenredige mate ook zoveel groter. In ons bureau hebben wij uitgezocht wat de meest ideale en voor de hand liggende vorm van de toe te passen bakstenen zou kunnen zijn, c.q. had moeten zijn en we hebben alle in die spits voorkomende bakstenen allemaal op ware grootte uitgetekend en besproken met de steenbakkerij. Hieruit kwam behalve een prijs ook een levertijd en een ideale verwerkings-procedure aan de orde, evenals het juiste Hallergetal van de te bakken baksteen voor de spitsconstructie. Het Hallergetal is zeer bepalend voor de mate van waterdichtheid van het metselwerk Dit alles met het doel voor de toren van Oosterland voorwaarden te scheppen een waterdichte spits te kunnen realiseren. Ook het feit dat men tijdens de restauratie kennelijk heeft besloten de natuurstenen lijst ter overgang van het opgaande gevelmetselwerk naar de bakstenen spitsconstructie eenvoudigweg weg te laten is niet in het voordeel van de torenromp.

Nadat partijen afscheid van elkaar hadden genomen_met pijn in het hart aan mijn zijde _ hebben wij van de zijde van de nieuw aangetrokken lokale architect, ondanks mijn aanbieding daartoe, vernomen dat er geen behoefte bestond om mijn tekeningen en berekeningen aan hem over te dragen. Dat het naar nu blijkt misgegaan is met de torenspits kan zonder twijfel worden geweten aan een gebrek aan specifieke vakkennis op dit terrein bij zowel de architect als bij de met de uitvoering belaste aannemer en een onderzoek naar de aansprakelijkheid van die twee partijen zou zeker op zijn plaats zijn, zo niet noodzakelijk en gewenst.
Ook de rol van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, die immers had moeten controleren of de in dit project geïnvesteerde subsidies wel op de juiste wijze zijn besteed, zou eveneens aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen moeten worden.
Behalve de toren speelden ook het schip van de kerk en de herbouw (reconstructie) van het koor een grote rol in de discussies die uiteindelijk toch tot een vergunning voor deze restauratie/reconstructie hebben geleid. Dat hierbij de plannen om het verdwenen koor te herbouwen een zeer zware tol hebben geëist van de onderhandelaars staat als een paal boven water, maar zij zijn er trots op dat die toestemming van de zijde van het Rijk er toch is gekomen, zij het met een enkele voorwaarde als het juist detailleren van dit gebouwdeel en het correct informeren van de oplettende beschouwer van dit complex middels een informatiepaneel van bijvoorbeeld brons of kunststof tegen de zijgevel van het koor waarop de bouwgeschiedenis heel duidelijk kenbaar wordt gemaakt. Aan dit laatste verzoek is volgens mij tot heden nog geen gevolg gegeven.
Met het correct detailleren van bijvoorbeeld het koor moet nimmer uit het oog worden verloren dat uit de opgravingen (uitgevoerd door de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek ROB), duidelijk is gebleken dat het hier een zogenaamd rechtgesloten koor betrof met voor plaatsing van het hoofdaltaar in het midden van de rechte oostwand een halfronde absis, inspringend ongeveer 17 centimeter ten opzichte van de noord- en zuidhoek van de oostwand van het koor.

Joure december 2012.
T.H de Haan, restauratie-architect

De inhoud is voor verantwoording van de inzender.