Nu op Kerkplein: vouwfiets

GAK
Door: Gerard Laernoes

Uitgegeven op 17-01-2013 om 17:40


(illustratie Hilco Visser)

Afgelopen weekend was het weer zo ver: de gangze binne terug.
Zittend aan de keukentafel bezag ik het fraaie tafereel.
En luisterde vertederd naar hun geroep.
Geen 'gak' maar 'rot'.

Het waren er wel veel, meer dan in andere jaren.
Prompt verschenen er foto's op wieringernieuws waarop goed te zien was dat het er een bult waren.
De boeren zijn er misschien niet zo blij mee want ze schijten als reigers.
Maar over een poosje zijn ze weer vertrokken.

Dat is meteen hun redding.
Nogal wat ganzen hebben het in ons land zo naar hun zin dat ze blijven.
Omdat hun populatie bij gebrek aan natuurlijke vijanden fors uitbreidt wordt het een plaag.
Een half miljoen van deze plakganzen worden er de komende tijd middels vergassing gedood.
In officiële stukken wordt dit tamelijk vriendelijk omschreven.
Daar gaat het over planmatig reduceren of wegnemen.

De werkgroepen die het doden van ganzen voorbereiden zijn Ganzenafstemmingskaders.
Afgekort wordt dat GAK.
Is wel weer geestig.

Gerard Laernoes,
17 januari 2013.





Als bijlage bij dit bericht een verhaal over rotganzen van August Pruimboom.
Het verscheen in Wieringen van A tot Z, een uitgave van de Stichting Oud Wieringen uit 1985.

“WIERINGEN VAN A TOT Z”

R bin de rotgangze, in ut wapen te zien....

R zijn de rotganzen, in het wapen te zien

Sinds 26 juni 1816 voert de gemeente Wieringen een officieel wapen.
Het bestaat uit een blauw fond met daarop in goud twee klimmende leeuwen die een letter W vasthouden. Daaronder, eveneens in goud, twee naar links zwemmende rotganzen. Het is éénvan de weinige gemeentes in Nederland die de beginletter van haar naam in het wapen heeft.

Wieringen en rotganzen zijn van oudsher onverbrekelijk met elkaar verbonden. Dit blijkt al uit enkele 17e eeuwse grafzerken in de kerk te Hippolytushoef. Hier zijn o.a. in een oud wapen op de zerk van de baljuw, schout en dijkgraaf, Pieter Albertsen van Wieringen uit 1643, vier van dergelijke vogels afgebeeld.
Bovendien is Rotgans op het eiland een veel voorkomende familienaam.


Bij de bevestiging van het gemeentewapen in 1816 werden de rotganzen door de Hoge Raad van Adel beschreven als ‘de eigenaardige vogels van dit eiland’. Terecht eigenaardig, daar men in de Middeleeuwen dacht, dat ze voortkwamen uit de kreeftachtige eendenmosselen. In een latere versie zouden ze in Schotland aan de bomen groeien.
Men was zozeer van de afwijkende herkomst overtuigd, dat ze op vastendagen niet als vlees, maar als zeebanket werden gegeten. In 1215 werd dit door de kerkelijke overheid in Rome officieel verboden. Pas in 1596 ontdekten Hollandse zeelui, dat de rotganzen op Nova Zembla werden uitgebroed. Uit het verslag van de overwintering aldaar blijkt tevens hoe bekend het ganzenvangen op Wieringen was.

Van oktober tot mei kwamen ze overwinteren op de zeegrasvelden rond het eiland.
Als bijverdienste was het vangen voornamelijk een bezigheid van Wieringer vissers en boeren. Men deed dit door middel van slagnetten, maar ook wel met een geweer of zogenaamd ganzenkanon. Bij het schieten vanuit een bootje of ingegraven kist op het wad droeg men soms witte kleding als camouflage.
De zogenaamde dompelaars stonden aan de voet van de dijk achter het paalscherm om via een lange lijn het slagnet te bedienen. Als lokaas gebruikte men stellen. Dit waren in gevangenschap gehouden ganzen, die bij het net aan een poot vastgebonden de andere moesten lokken.
Ook een drijvend bosje zeegras met wortels, werd als wierslieuwerd voor het lokken gebruikt.
Eén trek met het net kon soms wel 35 vogels opleveren en een nacht met het kanon wel 150.

In de dertiger jaren verdwenen de ganzen als gevolg van een ziekte in het zeegras. Beroofd van hun voornaamste voedsel werden ze zelfs met uitsterven bedreigd.
Geleidelijk aan neemt hun aantal weer toe en na een afwezigheid van ongeveer 40 jaren zijn ze weer terug op Wieringen. Bij gebrek aan beter, grazen ze tot ergernis van de boeren dikwijls op de binnendijkse weilanden.
Het tij is gekeerd, waar men eens verheugd was met een groot aantal als bijverdienste, kan nu een Rotgans, bij het aanschouwen van een groot aantal rotganzen op zijn land, zich door die ‘rotgangze’ benadeeld voelen.